Het is doodstil in het kleine zaaltje van het Mariapaviljoen in de Bosche binnenstad. Als de laatste klanken van het Taptoe-signaal wegsterven, buigt iedereen deemoedig het hoofd om stil te staan bij de vele slachtoffers van oorlog en geweld. “Nooit meer oorlog,” memoreer ik in gedachten, “en wat gebeurt er? Er is meer oorlog dan ooit tevoren. Mali, Jemen, Syrië, Afghanistan, Oekraïne…” De wereld huilt en tijdens die twee minuten van intense stilte huil ik zachtjes mee.
Vanavond ben ik op een bijzondere plek om naar aangrijpende vertellingen te luisteren. Verhalen over de oorlog. Een oorlog waarin ontelbare mensen alles verliezen: hun huis, hun baan, elkaar, hun waardigheid, hun geloof en vertrouwen. ‘Nooit meer oorlog‘ wordt het mantra na de bevrijding. Maar de gevechten blijven: alsof de mensheid niet zonder oorlogen kan. Iedere keer weer blijken machtswellust en miskenning de perfecte voedingsbodem te zijn, om sluimerende conflicten op te doen laaien.
Als ook ná de twee minuten de stilte nog zwaar in de ruimte hangt, zet de eerste verteller het verhaal in van de oude Günther die op zijn sterfbed nog altijd worstelt met de fouten die hij indertijd als jonge sergeant in het Duitse leger heeft gemaakt. “Had ik maar anders gekozen. Had ik maar anders gedaan! Had ik maar…!”
Terwijl ik ingespannen luister om geen woord van het indrukwekkende verhaal te missen, zwelt in het naastgelegen zaaltje een kabaal aan. Er wordt vrolijk gezongen, geroepen, getoost en gelachen. Iemand is 60 jaar geworden en de vriendenschaar verrast haar met een supriseparty. Het lawaai staat haaks op de stilte die nodig is voor onze vertelavond. “Laten we gewoon even wachten”, oppert iemand. “Zo meteen krijgen ze het veel te warm en gaan ze wel naar buiten. Dan kunnen wij door met onze verhalen.” “Waarom gaan wij niet naar buiten?”, stel ik als wedervraag. “Dan zoeken we ergens een plek onder een boom om de vertellingen voort te zetten.” En dat doen we.
Voorzien van oude dekens en kussens zet de groep zich in beweging om een plekje te zoeken onder de grote boom op het plein. Van onder een dekentje luister ik verder naar het verhaal van ‘De poppenspeler van Warschau’ naar het boek van Eva Weaver. Het verhaal van het 14-jarig, Joods jongetje Mika wiens grootvader op straat wordt doodgeschoten door de Duitsers. Mika krijgt zijn overjas en vindt in de voering een paar handpoppen. Zo wordt Mika poppenspeler. Hij vermaakt de kinderen in het getto van Warschau en geeft hen hoop. Een Duitse officier dwingt hem om ook voor de Duitse troepen op te treden.
De rumoerige omliggende straatjes, de schaarse verlichting op het plein en de oprukkende avondkou geven het verhaal een nog diepere dimensie. Ik voel het verdriet en de eenzaamheid van Mika die alles kwijt raakt. Maar ik word ook geraakt door de fantasie en het doorzettingsvermogen van de kleine jongen die zijn lievelingspop de Prins steeds weer een oplossing laat vinden voor de meest ondraaglijke situaties. En zo overleeft hij de verschrikkingen van de oorlog.
Ik luister naar het verhaal. Het is stil, muisstil. Geen twee minuten, maar meer dan 60 minuten. En als de verteller na de slotzin langzaam buigt, branden de tranen in mijn ogen. Want wat nooit, nooit meer had mogen gebeuren, gebeurt nog altijd. Elke dag.
Het is zo stil in mij, Ik heb nergens woorden voor
Het is zo stil in mij en de wereld draait maar door
Zo stil in mij
Dik Hout
Vanzelfsprekender 